2007–2008 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI PONO TASARIM VE MONİTÖRLÜĞÜ DERSİ YAZILI ÇALIŞMA KÂĞIDI

DERS ÖĞRETMENİ:

Ramazan HORASAN

HAFTALIK DERS SAATİ: 9

S1)Kumanda devre elemanlarının 5 tanesini yazınız.

C1Paket şalterler, kumanda butonları, röleler, kontaktörler, sinyal lambası.

S2)Paket(pako) şalter nedir? Özelliklerini yazınız.

C2) Birbirinin aynısı olan birden fazla kontak yuvalarının bir mil üzerine arka arkaya sıralanmasından meydana gelen ve bir eksen etrafında dönebilen şalterlere paket (pako) şalter denir.

Özellikleri:

1. Aydınlatma ve küçük güçteki motorlarda kullanılır.
2. 16A’dan başlayıp 200A’ya kadar imal edilmiştir.
3. Değişik yapıda bulunmaktadır. Bunlar:

0-1  , 1-0-2 , 0-1-2-3-4-5 ,  ’dır.

S3)Kumanda butonlarının görevlerini yazınız.

(start - stop) Devreye nasıl bağlanır?

C3)Bir devreyi çalıştırıp durduran devre elemanıdır. Start butonu devreye paralel, stop butonu ise devreye seri bağlanır.

S4)Start ve stop butonunun şeklini çiziniz.

C4)

S5)Role nedir? Zaman rölesini tanımlayınız.

C5)Küçük güçteki elektromanyetik anahtarlara role denir.

 Bobin enerjisi kesildiği halden itibaren ayarlanan süre sonunda kontakları konum değiştiren rölelere zaman rölesi denir.

S6) Yapım şekillerine göre zaman röleleri nelerdir?

C6)

1         Mekanik tip zaman rölesi

2         Elektromanyetik tip zaman rölesi

3         Elektronik ve dijital tip zaman rölesi

4         Pünomatik tip zaman rölesi

5         Doğru akım tip zaman rölesi

 

 

 

S7)Çalışma şekillerine göre zaman rölelerini yazınız.

C7)

1. Çekmede gecikmeli tip zaman rölesi
2. Düşmede gecikmeli tip zaman rölesi
3. Bırakmada gecikmeli tip zaman rölesi
4. Çekmede ve bırakmada gecikmeli tip zaman rölesi
5. Flâşör tip zaman rölesi
6. Yıldız – üçgen tip zaman rölesi
7. Çift zaman ayarlamalı tip zaman rölesi

S8) Düz, ters, gecikmeli açılan, gecikmeli kapanan tip zaman rölesinin sembollerini çiziniz.

C8) 

 

S9)Kontaktör nedir?

C9) Elektrik devresinin enerjisini açıp kapamaya yarayan elektromanyetik şalterlere denir.

S10) Motor hangi sebeplerden dolayı aşırı akım çeker?

C10)

1. Çok sık yol vermede
2. Motorun iki faza kalması
3. Soğutma sisteminin iyi çalışmaması
4. Motor bağlantı şeklinin yanlış seçilmesi
5. Motorun sürekli olarak aşırı yük ile çalışması
6. Frenleme sisteminin uzun tutulması
7. Motor kayıplarının fazla olması
8. Mekanik zorlamalara maruz kalması
9. Sürekli olarak düşük şebeke gerilimi ile çalışması

S11) Aşırı akım rölesinin görevi nedir? Çeşitlerini Nelerdir?

C11) Motorun yukarıdaki sebeplerden dolayı aşırı akım çektiğinde motorun zarar görmesini engeller ve enerjiyi keserek motoru korur.

1. Termik aşırı akım rölesi
2. Manyetik aşırı akım rölesi

S12) Termik aşırı akım rölesi ve Manyetik aşırı akım rölesinin çalışma prensibi nedir?

C12) Termik aşırı akım rölesinin çalışma prensibi ısı duyarlılığıdır.

Manyetik aşırı akım rölesinin çalışma prensibi manyetik etki ile çalışır.

S13) Termistör nedir?

C13) Isınınca direnci değişen elemanlardır.

S14) Sigorta çeşitlerini yazınız.

C14)

1.      Buşonlu sigortalar.

2.      Bıçaklı sigortalar.

3.      Otomatik sigortalar.

4.      Küçük akımlı sigortalar.

5.      Fişli sigortalar.

6.      Yüksek gerilim anahtarları.

S15)Asenkron motor adını nereden almıştır?

C15)Rotor devrinin yani döner manyetik alan (senkron) devrine uymayışından dolayı asenkron denilmiştir.

Senkron kelime anlamı ise: uyumdur.

S16)ASM’lerin üstünlüklerini yazınız.

C16)

1. Ucuz olmaları
2. Az bakım gerektirmeleri
3. Çalışma esnalarında ark yapmayışları
4. Verimleri çok yüksektir.

S17) ASM’ler kaç kısımdan meydana gelir? Yazınız.

C17) ASM’ler 3 kısımdan meydana gelir.

1. Stator
2. Rotor
3. Gövde ve kapaklar

 

 

S18)50 Hz şebekede çalışan 2 kutuplu ASM’nin

senkron devir sayısı kaçtır?

C18)

n_s   = n_s =  = n_s    

 

 

 

S19) 50 Hz  şebekede çalışan 4  kutuplu ASM’nin

senkron devir sayısı kaçtır?

C19)

n_s   = n_s =  = n_s    

S20) 50 Hz şebekede çalışan 6 kutuplu ASM’nin

senkron devir sayısı kaçtır?

C20)

n_s   = n_s =  = n_s    

S21) 50 Hz şebekede çalışan 8  kutuplu ASM’nin

senkron devir sayısı kaçtır?

C21)

n_s   = n_s =  = n_s    

S22) Motor etiketinde  50 Hz şebekede çalışan yazan bir ASM’nin devir ve yüzde

cinsinden hesaplayınız.

C22)

n_s = 1500

s =

Devir olarak =80 devir.

s = . 100

s =   . 100

s =

s =

S23) 3 fazlı ASM’lerin klemens tablosunu çizerek

giriş çıkışları gösteriniz.

C23)

S24) Motorun yıldız bağlantısı nedir? Klemens

tablosunu çiziniz.

C24)Motor giriş uçlarına  R  S  T  fazları uygulanıp,

çıkış uçlarının kısa devre edilmesi ile oluşan

bağlantıya yıldız bağlantı denir.

 

S25)Yıldız bağlamanın özellikleri nelerdir?

C25)

1.      Ih=If ( Hat akımı faz akımına eşittir.)

2.      Uh=Uf .  (Hat gerilimi, faz gerilimi çarpı

’e eşittir.)

3.      Uf =  (Faz gerilimi eşittir. Hat gerilimi bölü )

S26) Motorun üçgen bağlantısı nedir? Klemens

 tablosunu çiziniz.

C26) Motor giriş uçlarına  R  S  T  fazları uygulanıp

 her faza ait bobinin giriş ve çıkış uçlarının ayrı ayrı

 kısa devre edilmesidir.

 

 

S27)Üçgen bağlantının özellikleri nelerdir?

C27)

1.      Uh = Uf (Hat gerilimi faz gerilimine eşittir.)

2.      Ih = If .  (Hat akımı eşittir. Faz akımı çarpı  )

3.      If = (Faz akımı Eşittir. Hat akımı bölü )

 

 

S28) ASM’nin kesik çalıştırılmasının kumanda ve güç devresini çiziniz.

C28)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

       GÜÇ DEVRESİ

 

S29)ASM’lerin dönüş yönü nasıl değişir? Klemens tablosunu çiziniz.

C29) ASM’lerin dönüş yönü değişmesi için iki fazın yer değişmesi gerekir.

S30)ASM’lerin devir yönünün değiştirmesi kaç çeşittir? Açıklayınız.

C30)ASM’lerin devir yönünün değiştirmesi 2 çeşittir.

1. Elektriksel kilitlemeli devir yönü değiştirme
2. Buton kilitlemeli devir yönü değiştieme

S31)Kalkınma akımı nedir?

C31)ASM’lerin çalışmaya başladıkları ilk anda şebekeden çektiği akıma kalkınma akımı denir.

S32) Kalkış akımını azaltma yöntemleri nelerdir?

C32)

1. Yıldız- üçgen yol verme.
2. Oto trafosu ile yol verme.
3. Direnç ile yol verme.

S33)Motora neden yol verilme ihtiyacı duyulur?

C33) Motor sargılarının, iletkenlerin, sigortaların, kontaktörlerin, iletkenlerin korunması için önemlidir. Tabiî ki bu her motor için geçerli değildir. Gücü 3kW üzerindeki motorlar içindir. Yol vermedeki bir diğer husus da motor güvenliğidir.

 

S34) Start butonuna basıldığında 3 motor birden çalışacak. 10sn sonra birinci motor devreden çıkacak. Birinci motor durduktan 5sn sonra ikinci  motor devreden çıkacak.  Üçüncü motor stopa basana kadar çalışacak. Gerekli kumanda ve güç devresini çiziniz

C34)

   

S35)ASM’lere YILDIZ-ÜÇGEN yol vermesine ait kumanda ve güç devresini çiziniz.

C35)

GÜÇ DEVRESİ

S1) Kompanzasyon nedir?

C1) Tesiste harcanan reaktif enerjinin azaltılması amacı ile yapılan kondansatör veya

senkron motor tesislere kompansatör, bu işlemin yapıldığı tesislere de kompanze edilmiş

tesisler, kısaca kompanzasyon denir.

Kısaca : Reaktif gücün azaltılıp güç kat sayısı (cosφ)’nın yükseltilmesi işlemine

kompanzasyon (güç kat sayısını düzeltme) denir.

S2)Kompanzasyonun önemi hakkında kısa bir bilgi veriniz.

C2)

Kayıplar yok edilirse, trafo daha fazla alıcıyı besleyecek kapasiteye sahip olacak,

devre açıcı kapayıcı şalterler, lüzumsuz yere büyük seçilmeyecek, tesiste kullanılan kablo

kesiti küçülecektir. Bunun sonucu daha az yatırımla fabrika ve atölyeye enerji verme imkânı

elde edilecektir. Elektrik işletmesi tarafından uygulanan tarifeler yönünden de, her dönem

daha az elektrik enerjisi ödemesi yapılacaktır.

S3)Aktif güç, reaktif güç, görünür güç terimlerini tanımlayınız.

C3)

Aktif akımın meydana getirdiği güce aktif (wattlı) güç, reaktif akımın meydana

getirdiği güce reaktif (kör) güç ve bu güçlerin bileşkesine (vektöriyel toplamına) ise

görünür (zahiri) güç denir.

S4) Kompanzasyonun faydaları hakkında bilgi veriniz.

C4Güç kat sayısını düzeltmek için devreye endüktif reaktif gücün zıttı olan kapasitif

reaktif yük eklenir. Yani devreye kondansatörler bağlanır.

S5)Kompanzasyon sisteminde önemli teknik konular nelerdir?

C5)

1. Kompanzasyon tesislerinin otomatik ayar kademeli yapılması halinde “özellikle

küçük tesislerde” kompanzasyonun münferit tüketim noktalarına konmasına özen

gösterilmelidir.

 

2. Gerek münferit gerekse merkezi kompanzasyon tesislerinde, elektrik kesilmesi

halinde bu kompanzasyonun şebeke ile irtibatını kesecek şekilde gerekli önlem

alınmalıdır.

 

3. Kompanzasyon tesislerinin güç faktörü 0,95-1 sınırı içinde kalacak şekilde

yapılmalıdır. Aşırı kompanzasyonlar tesiste gerilim yükselmelerine neden olabilir.

 

4. Kondansatörler devreden çıkarken büyük arklar oluştururlar. Bu nedenle seçilecek

anahtarın açma hızlarının büyük olması gerekir.

 

5. Açma olayı sırasındaki arkın tesisi ile kontakların yanmasını önlemek için arkın

tesisi ile kontakların yanmasını önlemek için yük anahtarları nominal kondansatör

akımının 1,25 ile 1,8 katı kadar seçilebilir.

 

6. Kondansatör tesislerinde yük harmoniklerin tesiri dikkate alınarak sigorta akımları

nominal kondansatör akımından % 70 kadar büyük seçilmelidir. Ayrıca gecikmeli

tip sigortalar tercih edilmelidir.

 

7. Başlangıç darbe akımları dikkate alınarak kondansatör tesislerinde kullanılan

iletkenlerin kesitleri belirli bir akım şiddeti için normal tesislerden daha büyük

seçilmelidir.

 

8. Harmonik akımlarını belirli ölçüde amortize etmek amcıyla kompanzasyon tesisleri

bir veya birkaç paralel kablo üzerinden baralara bağlanmalıdır.

 

 

S6) Kaç çeşit kompanzasyon vardır?

 

C6)

1. Tek tek kompanzasyon
2. Grup kompanzasyon
3. Merkezi kompanzasyon  

 

 

 

S7)Cos  metrenin devreye bağlanış şeklini çiziniz.

C7)             

                          

 

S8)Akım trafosu nedir? Nerelere monta edilir? Açıklayınız.

C8)

A metre, reaktif güç rölesi, cosinüsfimetre, multimetre gibi cihazların dönüştürme oranına göre akım sağlamaktır. Baraların üzerine monta edilir.

S9)Akım trafolarında dikkat edilecek hususlar nelerdir?

C9)

Primerden akım geçerken sekonder devresi asla açılmamalıdır.

Akım trafosu bir fazlı olarak yapılır.

Akım trafoları genellikle kısa devre durumunda çalışan cihazlardır.

S10)Monofaze KAKR ‘nin anma ve hata akımını sırayla yazınız.

C10)

Anma Akımı           Hata Akımı

25-40-63 A              30mA

 

S11)Trifaze KAKR ‘nin anma ve hata akımını sırayla yazınız.

C11) Trifaze KAKR’leri aynı zamanda yangın korumalıdırlar.

 

Anma Akımı                           Hata Akımı

25-40-63-100-125 A                  300mA

 

S12)Anahtarlı otomatik sigortaların anma akımını sırayla yazınız.

C12)

1-2-3-5-6-10-16-20-25-32-40-50 A ‘dir.

 

 

 

 

 

 

 

S13)Üç aboneli bir binanın sayaç panosunun yapımını çiziniz.

C13)

 

Not: Yüke göre gerekli kondansatör gücü hesabı

 da:

Kondansatör gücü hesaplanırken kullanılan formül:

QC=P.(tan 1 - tan 2)’dir.

 

Kondansatörün çektiği akım hesaplanırken kullanılan formül:

 

IC=I.Cos 1.(tan 1 - tan 2)’dir

 

3 fazlı sistemde kullanılan formül ise:

QC= .P.(tan 1-tan 2) ‘dir.

S14)C/k ayarı nedir? Açıklayınız.

C14)

C/k Ayarı: Bu tuşa basıldığında o anki C/k oranı displayde belirir. Aşağı- yukarı tuşları

kullanılarak 0,00-2,00 değerleri arasında 0,05 hassasiyetle ayar yapılır. Bu tuş ile kullanılan

kondansatör gruplarının akım trafosu dönüştürme oranı ile uyumlu çalışması sağlanır.

S15)Pano içinde kullanılan klemens numaralandırılması ve çok damarlı iletkenin kullanımındaki amacı açıklayınız.

C15)

Her panonun kendine ait bir projesi vardır. Her hangi bir arıza sonucu panonun projesine bakılarak daha az zamanda sorun giderilir. Bu projeye destek olarak klemens numaralandırılması işi daha da kolaylaştırır. Çünkü kimi panolar vardır ki iletken takibi çok zordur. Arıza çok uzun zaman da giderilebilir. Buda büyük iş kayıplarına yol açabilir. Bunun için klemens numaralandırmak önemli bir yer tutar. Çok damarlı iletkenin kullanımında iki türlü etken rol oynar. Bunlar:

1)İşçilik kolaydır. Zaman kaybına yol açmaz.

2)Daha çok akım taşıma kapasitesine sahip olmasıdır. Yani 2,5 mm²’ lik çok damarlı iletken 2,5 mm²’ lik tek damarlı iletkene göre daha fazla akım taşımasıdır. Nedeni ise: Çok damarlı iletkenin her damarından akım ayrı ayrı taşındığı için daha çok akım taşıma kapasitesine sahiptir.

S16)İzolasyon testi hakkında bilgi veriniz.

C16)

Normal çalışma koşullarında gerilimli olan bölümler ile normalde gerilim altında

olmayan kısımların tam izolasyonunun sağlanması gerekir. Her ne olursa olsun enerji

taşımayan bölümlere dokunmada canlıların zarar görmelerini önlemek için standartlarda

belirtilen izolasyon testlerini yapmalı, bütün güvenlik önlemlerini almalısınız.

S17)Yalıtkanlık direnci nedir? Yalıtkanlık direnci hakkında bilgi veriniz.

C17)

     Bir yalıtkanın elektrik akımına karşı göstermiş olduğu dirence yalıtkanlık direnci diyoruz.

 

     Bir elektrik devresinde enerji devresi ile çevre arasında tam yalıtımın sağlanması gerekir. Burada kullanılacak akımı tecrit edici maddelerin izin verilen kaçak akım sınırını aşmamaları gerekir.

S18)Yalıtkanlık direncinin ölçülmesinde nelere dikkat edilmelidir?

C18)

1) Elektrik tesislerinde izin verilen kaçak akım değeri 1 mA’dir. Bunu unutmayınız.

2) Yalıtkanlık direncinin ölçülmesinde ölçüm için kullanılan gerilim en az 1000 V kullanmalısınız. Yalıtkanlık ölçümü ne kadar yüksek gerilimle yapılırsa alınacak güvenlik tertibatları da o kadar  iyi olur.

3) Ölçme için doğru akım kaynağı kullanmalısınız.

4) Yalıtkanlık direnci ölçümünü çevre koşullarında yapmalısınız.

S19)Meger nedir? Hakkında kısa bir bilgi veriniz.

C19)

Megerler yalıtkanlık direnci ölçümünde kullanılan ölçü aletleridir. Meger, genel olarak doğru akım üreten bir genaratördür. Genel olarak 100, 250, 500, 625, 1000, 1250,2500, 5000 volt DC gerilim üretebilirler.

S20)Megerin çalışması hakkında bilgi veriniz.

C20)

1) Aletin dış bağlantı uçları açıkken megerin manyeto kolu çevrilirse üretilen akım, devrede olan gerilim bobini üzerinden geçer. Çünkü akım bobininin uçları açıktır. Gerilim bobininin meydana getirdiği manyetik alan ölçü aletindeki bobin grubunu alan dışına iteceğinden, ölçü aleti değer olarak +değer gösterir. Bu değer en büyük direnç demektir.

 

2) Aletin uçlarını kısa devre ederek manyeto kolunu çevirirseniz, yüksek dirençli gerilim bobininden akım geçmez. Üretilen akım, akım bobininden geçerek devresini tamamlar. Akım bobininde üretilen manyetik alan ölçü aletinin bobin grubunu alan içine doğru çeker. Bu çekme hareketi göstergeye sıfır olarak yansır. Yani ölçülen direnç değeri 0 W’dur diyebiliriz.

 

3) Aletin uçlarına direncini ölçebileceğimiz bir şey bağlanırsa manyeto kolunu

Çevirdiğimiz de aletin hem akım hem de gerilim bobininden geçen akımın oluşturacağı manyetik alanların zıt yönlü olduklarını öğrenmiştiniz. Bobinlerde meydana gelen zıt momentli manyetik alanların dengelendiği oranda bir fark alan oluşarak, ölçü aletinin göstergesine bir değer olarak yansır. Bu değer, ölçmek istediğimiz direnç değerinden başka bir şey değildir.

S21)Bir tesisin toprağa karşı yalıtkanlık direncinin ölçülmesi için öncelikle neler yapılması gerekir?

C21)

1) Tesisatın enerjisini kesiniz.

 

2) Lambalar dâhil tüm alıcıların devrede kalmasını sağlayınız.

 

3) Megerin bir ucunu toprağa, diğer ucunu akımsız tesisatın iletkenlerinden birisine bağlayınız.

 S22) Bir tesisin iletkenler arası yalıtkanlık direncinin ölçülmesi için öncelikle neler yapılması gerekir?

C22)

1) Tesisatınızın enerjisini kesiniz.

 

2)Tüm alıcıları devreden çıkarınız.

 

3)Ampulleri gevşetiniz.

 

4)Her linyenin sigortasını açınız.

 

5)Birinci ölçmede anlatıldığı gibi iletkenlerin birbirlerine ve toprağa karşı yalıtkanlık dirençlerini meger yardımı ile ölçünüz.

 

2007 / 2008 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI PANO TASARIMI VE MONTAJI DERSİ BURADA SONA ERMİŞTİR.